Uyarı: Lütfen başlığa aldanıp bu yazıda hangi kriptoparayı hangi fiyattan almanız ya da satmanız gerektiğini veya hangi kriptoparalara yatırım yapabileceğinizi anlatacağımı düşünmeyin. Bu yazı, kriptopara dünyasına yakın zamanda giriş yapmış olan kullanıcıları tuzaklardan korumak ve güvenlik tedbirleri almalarına yardımcı olmak için tavsiyeler içermektedir. Finansal anlamda yatırım tavsiyesi değildir. :)
Kriptopara deyince aklınıza ilk olarak Bitcoin geliyorsa, merak etmeyin yalnız değilsiniz. Ancak kriptopara alım satımı yaparak itibari (basılı) para kazanmaya başladıysanız muhtemelen sayıları 1900’ü geçen diğer kriptoparaları yani altcoinden(1) de haberiniz vardır.
Öncelikle, kriptoparalar hakkında kulaktan dolma bilgileri olan ve henüz herhangi bir kriptopara almamış kişilere bir kaç tavsiyem olacak. Tabi ki bu önerilerim, herkes için geçerli, ancak tecrübeli arkadaşlar büyük ihtimalle aktaracaklarımın büyük çoğunluğunu biliyorlar.
Kriptoparalar size zenginlik vaadetmez
Bitcoin, size zenginlik vaadetmiyor. Bitcoin, kişiden kişiye aracısız kriptopara transfer etmenize olanak sağlamanın haricinde size “kendi kendinizin bankası” olma vaadi sunuyor: Cüzdanınızda ne kadar Bitcoin olduğunu sadece siz bilebilirsiniz. Blokzincirde(2) sadece adreslerin bakiyeleri görüntülenebilir, hangi adresin hangi cüzdana, hangi cüzdanın kime ait olduğunu öğrenmek ve cüzdanların toplam varlıklarına ulaşmak mümkün değildir. Tek istisnası, siz kendi isteğinizle, cüzdan adreslerinizi paylaşırsanız, o adreslerin ne zaman, ne kadar Bitcoin aldığı, gönderdiği takip edilebilir.
Dolayısıyla, Bitcoin almayı düşünüyorsanız, zengin olacağınızı hayal ederek değil, bundan 5 sene sonra basılı paranın kullanımının giderek kullanımdan kalktığı bir döneme doğru ilerlediğimizin bilincinde olarak hareket edin. Önceliğiniz Bitcoin’i günlük hayatta kullanabilmek olmalı, Bitcoin ile ucuza kriptopara alıp satmak değil… (Bunu yapmayın demiyorum. Tek amacınız bu olmasın!)
Güvenliğinizden siz sorumlusunuz, başkası değil!
Bitcoin ya da başka bir kriptopara aldınız, günlük hayatta harcamanın yollarını arıyorsunuz veya bir süre saklamayı düşünüyorsunuz ya da kriptopara platformlarında alıp satmayı planlıyor olabilirsiniz ancak her durumda güvenliğinizden siz sorumlusunuz.
Kriptoparanızı, özel anahtarı sadece sizde olan cüzdanlarda saklamak, borsalarda sadece alıp satacağınız miktarda kriptopara tutmak, bu platformlara üye olurken ve üye girişi yaparken cihazlarınızın, internet bağlantınızın ve veri iletişiminin güvenliğini sağlamaktan siz sorumlusunuz.
Kriptopara cüzdanları, genel olarak çevrimiçi (sıcak) cüzdan ve çevrimdışı (soğuk) cüzdan olarak ikiye ayrılır. Masaüstü ve mobil uygulamalar ile internet siteleri üzerinden sunulan cüzdan hizmetleri sıcak cüzdanlara örnektir. Her zaman ağa bağlı olmayan donanım ve hiç bir zaman internete bağlanmayan kağıt cüzdanlar soğuk cüzdan olarak adlandırılır. Dijital dünyada “en güvenli” diye bir kavramdan bahsetmenin pek doğru olduğunu düşünmüyorum ancak internete bağlılık durumuna göre kağıt cüzdan – donanım cüzdanları – yazılım cüzdanları sıralamasına güvenebilirsiniz. Fakat kağıt cüzdanlar, özel anahtarlarıyla aynı ortamda saklanırsa büyük güvenlik riski taşırlar. (Kağıt cüzdan oluşturma ve saklamayla ilgili ayrı bir yazı yayınlayacağım.)
Bu cüzdanları kullanırken, kullanacağınız cihaz, internet bağlantısı ve ortamın güvenliğinden siz sorumlusunuz. Bilgisayarınızın ve mobil cihazınızın işletim sisteminin güncel olduğundan, mümkünse bu cihazları, özellikle de bilgisayarları sadece kripto işlemleri için kullanmanızı tavsiye ederim. Örneğin eski bir dizüstü bilgisayara Linux işletim sistemi kurup bu bilgisayara Bitcoin Core cüzdanı kurar ve bu bilgisayarı sadece Bitcoin gönderirken açarsanız, donanım cüzdanına yakın güvenlikte bir yazılım cüzdanı sahibi olabilirsiniz.
Bitcoin, aracıları oradan kaldırarak kişiden kişiye para transferine olanak sağlamayı amaçlasa da alıcı ve gönderici arasında giren her 3. parti birer aracıdır ve bu aracılara güvenmeniz gerekir. Bir cüzdandan diğer bir cüzdana kriptopara gönderdiğinizde bu işlemin aracısı yoktur ancak başka bir kriptopara ile takas yapmak için Bitcoin’inizi bir kriptopara alım satım platformuna gönderdiğinizde o platforma güvenmek zorundasınız. Bu platformlar, alım satım işlemlerine aracı olurlar ve takas işlemlerinin gerçekleşmesini sağlarlar ancak aynı zamanda sizin olan kriptoparanın sahipliğini de üstlenirler. Bu nedenle, borsaları cüzdan gibi kullanmaktan kaçınmalısınız.
Bitcoin’in değeri anlık olarak değişir!
Bitcoin’i klasik yatırım araçlarından ayıran en önemli özelliklerden biri sürekli ve düzensiz fiyat hareketleri yani sıklıkla duyacağınız tabirle volatilitedir(3). Bitcoin fiyatı 24 saat içerisinde sadece 100 Dolar artıp azalabileceği gibi bu fark 1000 Dolar da olabilir. Bu nedenle Bitcoin almaya karar vermeden önce fiyat hareketlerin bir süre izlemeniz büyük önem taşıyor. Sürekli düşüş ya da yükseliş dönemlerinde karar vermek, fiyatın bir aşağı bir yukarı oynadığı dönemde alım kararı vermekten zordur. Bu yüzden bir süre fiyat hareketini takip etmek daha sonra bir anda büyük oranlarda zarar etme riskinizi en aza indirir. (Maalesef bu riski tamamen ortadan kaldırmaz)
Başkasının ipiyle kuyuya inilmez
Kriptopara ekosistemine en büyük zararı verenler arasında kendini finans uzmanı, yatırım danışmanı, kanaat önderi, fenomen vb. isimlerle tanımlayarak başkalarına alma ya da satma yönünde doğrudan tavsiye verenler üst sıralardadır. Hiç kimse, sizin yatırımınızı sizden daha iyi yönetemez. Bir başkasının alım satım stratejisi, sabrı ve kripto varlığı hatta zarar edebilme oranı ile sizinki aynı olmayacaktır. Kriptopara alım satım işlemleri anonimdir. Kimse kimsenin hangi kriptoparayı, hangi fiyatla alıp sattığını bilemez. Bu yüzden, bir başkasının al dediği fiyattan almak, sat dediği fiyattan satmak size o kişiyle aynı miktarda kar ettirmeyebilir. Hatta zarar bile ettirebilir.
Kriptopara alı satarak kripto ya da itibari para kazanmak istiyorsanız işe önce alacağınız kriptoparanın neden ortaya çıktığını, teknik özellikleri, ekibi, üretim şekli, üretim adedi, sınırı vb. bilgileri öğrenerek başlamalısınız. Projenin amacı ve uygulanabilirliği aklınıza yatmadıysa, başkası söyledi diye paranızı o kriptoparaya yatırmaktan kaçının. Bir kriptoparanın fiyatının kısa sürede 1-2 kat artması, o kriptoparadan herkesin para kazandığı/kazanacağı anlamına gelmez.
Teknik analiz, temel analiz, grafikler, indikatörler öğrenmeniz gereken diğer konular ancak bir kriptoparaya sadece teknik verilerle bakarsanız, bir süre kar edebilirsiniz ama sonrasında zarar etmeniz kaçınılmazdır. Haberleri mutlaka takip etmelisiniz. Hayal pazarlayan projeler zaman zaman çeşitli haberlerle beklenti oluşturup alım baskısı oluştururlar ancak haberlerin gerçek olmadığı er geç ortaya çıkar. Bu tarz projeler bir süre sonra popülerliğini kaybeder ve kriptoparaları giderek değer kaybeder.
Alım yapmadan önce nerede satacağınızı bilmelisiniz. Kriptopara aldığınızda zarar etme olasılığınızın kar etme olasılığınızdan yüksek olduğunu aklınızın bir köşesine yazın. İlk işleminizi yapmadan önce emir türlerini ve nasıl emir verilmesi gerektiğini mutlaka bilen birilerinden öğrenin. Eğer alım satım yaparak para kazanma beklentisi içindeyseniz, alım emriniz gerçekleştiği anda olası fiyat düşüsünü öngörerek satış emri vermelisiniz. Stop Loss olarak adlandırılan “fiyat şu seviyeye düşerse, bu fiyattan sat” kurgusuyla çalışan emirler sizin en az zararla işlem yapmanıza olanak tanırlar. Eğer “fiyat şu seviyeye çıkarsa, bu fiyattan sat” kurgusuyla (Stop Limit) emir verirseniz fiyat düşmeye başladığında, akışı takip etmiyorsanız zarar etme riskiniz yüksektir.
Kriptopara profesyonellerini takip edin
Bu önerimi lütfen iki kere düşünün. Yukarıda bahsettiğim nedenlerden ötürü, takip etmek, takip ettiğiniz kişi ne yapıyorsa ya da ne diyorsa onu yapmak değildir. Sosyal medyada, teknik ya da temel analiz paylaşan, grafik yorumlayan, hangi kriptoparayı hangi fiyatla aldığını ya da sattığını bildiren yüzlerce hesap mevcut. Bu hesapları takip ediyorsanız, öncelikli olarak sizlere bilgi veren hesapları tercih edin. Analiz, grafik okuma, indikatör kullanımını anlatan Youtube kanallarını takip ederek, en azından temel prensipleri öğrenebilirsiniz. Bu sayede fiyatı hızla düşen bir kriptoparayı sadece birileri “alı 2 hafta sonra kar edersiniz” dediği için değil önce fiyatın neden düştüğünü araştırıp, daha sonra grafikleri ve teknik verilerini incelemeyi alışkanlık haline getirebilir, buna göre almaya ya da beklemeye kendiniz karar verebilirsiniz.
Finans ve ekonomi uzmanlarının kitaplarını okumaya özen gösterin. Kriptopara kültürünü ve felsefesini anlatan Türkçe kaynak yeterli olmayabilir ancak bulabildiğiniz her kitabı okuyup fikir sahibi olabilir, araştırmalarınız için temel noktaları belirleyebilirsiniz.
Sayın Mehmet Hamdi Bol’un sevdiğim bir sözüyle bitirmek istiyorum:
Bitcoin’in fiyatı düştü, kaçırdım. Üzülme ne ilk ne son. Sonrakine hazır ol. Bitcoin’in fiyatı yükseldi, kaçırdım. Üzülme ne ilk ne son. Sonrakine hazır ol.
(1) Altcoin: Alternative coin kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşturulmuş alternatif parayı ifade eden bir kısaltmadır ve Bitcoin’den sonraki tüm kriptoparalara verilen ortak isimdir. Zaman zaman daha da kısaltılarak coin (para) olarak da kullanılabilir. Ek bilgi: Coin = Madeni Para (2) Blokzincir: Block+chain = Blokzincir. Bitcoin ve sonrasında kriptoparaların var olmasında, günümüze kadar gelmesinde en önemli rollerden birini üstlenen şifreli, dağıtık, merkeziyetsiz veritabanı. (3) İngilizce kelimelerin 1-2 harfini değiştirerek Türkçe gibi kullanmaktan hoşlanmıyorum ancak volatility kelimesinin Türkçe karşılığı olan (fiyat) dalgalanma Bitcoin fiyat hareketlerini tam olarak karşılamıyor. Bitcoin’in fiyat dalgalanmalarından bahsedilirken genelde 1-2$’lık farklardan değil 24 saat içerisinde 200-300$’lık hareketler kastedilir.